21 Mayıs 1864: 159 yıldır devam eden soykırım ve sürgün

300 yıl süren savaş sonunda 2 milyondan fazla Çerkes yurtlarından edildi. 1 milyonu aşkın insan savaşta ya da sürgün sırasında hayatını kaybetti.

Selçuk ULUTAŞ*

Çarlık Rusya’sının yaklaşık 300 yıl süren Rus-Kafkas Savaşlarının sona erdiği tarih olarak kabul ettiği 21 Mayıs 1864, Çerkesler içinse soykırım ve sürgünün sembol tarihidir.

Rusların meşhur “Sıcak denizlere inme” politikası, tarih derslerinden akılda kalan bir klişe olsa da Çerkesler ve tüm Kuzey Kafkas halkları için anlamı yüzlerce yıl süren savaş, katliamlar ve cinayetlerin sonunda soykırım ve sürgün olarak tezahür etti. 1567 yılında Çar VI. Ivan’ın Kabardey topraklarına saldırmaya başlamasıyla 300 yıl sürecek bir çatışma başladı. Ruslar 1763 yılında bugünkü Mezdeug bölgesinde kaleler inşa etmeye başladı ve hazırlık savaşlarının sona erip, her bir günü çatışmayla geçecek, 101 yıllık Rus-Kafkas savaşlarının kanlı dönemi başlamış oldu.

101 YILLIK DİRENİŞ

İşgalciler tarafından Çerkes köyleri basıldı, yakıldı, kadın-çocuk demeden Rus ordusuyla karşılaşan her insan hatta her canlı katledildi. Buna rağmen 101 yıl direnen Çerkesler için 1864 yılına gelindiğinde Kuban Nehri’nin diğer kıyısına yerleşmek veya Osmanlı topraklarına gitmek dışında seçenek bırakılmamıştı. Kitleler halinde Anapa, Novorossisk, Tuapse, Soçi ve diğer limanlara sürüklenen Çerkesler, gemilere istif edilerek Osmanlı topraklarına sürüldüler. Katliamlardan sağ kurtulanların büyük çoğunluğu sürgün yolunda hayatını kaybetti. Son muharebe 20 Mayıs 1864’te, Soçi yakınlarındaki Kbaada Vadisi’nde yaşandı. Muharebe, yerel köylüler ve milislerin yanı sıra atlılardan oluşan 20 bin kişilik Çerkes ordusu ile Kazak ve Rus atlıları, piyade ve topçulardan oluşan 100 bin kişilik bir Rus ordusu arasında gerçekleşti. Muharebenin yaşandığı yer günümüzde Krasnaya Polyana olarak bilinir. “Krasnaya Polyana” kızıl çayır anlamına gelir. Adını tepeden nehre akan Çerkes kanından alır.

21 Mayıs 1864’te, Rus ordusu zaferi kutlamaya başladı ve bir askeri-dini geçit töreni düzenlendi, 100 Çerkes savaşçı halka açık bir infaz töreniyle kolları ve bacakları kesilerek idam edildi. Ruslar bu tarihi savaşın sona erdiği ve Kafkasya’nın fethedildiği tarih olarak kutlarken Çerkesler ise aynı tarihi, Çerkes soykırım ve sürgününün yıl dönümünde kaybedilenleri savruldukları farklı coğrafyalarla anıyor.

2 MİLYONDAN FAZLA ÇERKES YURTLARINDAN EDİLDİ

300 yıl süren savaş sonunda 2 milyondan fazla Çerkes yurtlarından edildi. 1 milyonu aşkın insan savaşta ya da sürgün sırasında hayatını kaybetti. Bugün Türkiye, Ürdün, Suriye ve İsrail başta olmak üzere yaklaşık 6 milyon Çerkes 159 yıldır ana vatanlarından uzakta yaşıyor. Bunlardan sadece 700 bin kadarı ana vatan Kafkasya’da. Soykırım olmasa Çerkes halkının nüfusunun 30 milyonu bulabileceği tahmin ediliyor.

Peki soykırım, sürgünle birlikte sona erdi mi? Nüfusunun büyük çoğunluğu ana vatanı dışında yaşayan, ana vatanına turist olarak bile giderken zorluk çıkarılan, bulundukları ülkelerde ana dili, kimlik ve kültürlerini korumaya çalışan Çerkesler açısından soykırım devam ediyor! Ana vatanlarında yaşayan az sayıdaki Kuzey Kafkas halkları dahi ana dilleri seçmeli ders yapılarak, federe cumhuriyetlerinin statüleri zayıflatılarak ve her türlü baskıya maruz kalarak yaşamak zorunda.

ÇERKESLER SOYKIRIM GERÇEĞİNİ TÜM DÜNYAYA HAYKIRIYOR

Çerkesler bir yandan 21 Mayıslarda soykırım ve sürgünde hayatını kaybeden atalarını anarken, diğer bir taraftan ise her geçen yıl daha yüksek çıkan bir sesle soykırım gerçeğini tüm dünyaya haykırıyor ve soykırımın tanınması, mülkiyet ve tazminat haklarının sağlanması, ana vatana koşulsuz dönüş hakkı, ana dili, kimlik ve kültüre yönelik tedbirler alınarak yasal güvence sağlanması, Çerkesçe TV ve radyo yayımları yapılması gibi taleplerini Rusya Federasyonu ve Türkiye Cumhuriyetine yöneltiyor.

ÇERKESLER ‘BUNUN ADI SOYKIRIM’ DİYECEK

Kafkas Dernekleri Federasyonu (KAFFED) geçen yıl Yenikapı’da olduğu gibi tüm dünyaya, tüm insanlığa “Bunun adı soykırım!” demek üzere bu yıl, seçim sürecinin etkileri nedeniyle, Ankara’da bir miting açık hava toplantısı düzenliyor. Açık hava toplantısının yanı sıra farklı programların ve uluslararası mecrada atılan adımların olduğu etkinliklerin takvimi şu şekilde:

– 21 Mayıs 2023 Pazar günü (Bugün), soykırım ve sürgününün 159. Yıl dönümünde, saat 18.00’de Ankara Anıtpark’ta açık hava toplantısı yapılacak.

– 22 Mayıs Pazartesi günü, saat 17.00’de, Brüksel’de bulunan Avrupa Parlamentosunda “Güncel siyasi durum bağlamında Çerkes soykırımı ve sürgünü’nün devam eden etkileri” konulu bir panel düzenlenecek.

Bu etkinlikler dışında, Kuzey Kafkas halkları açısından, soykırım ve sürgünün önemli bir sembolü ve hafıza mekanı olan Kefken sahilinde Kocaeli Büyükşehir Belediyesi tarafından yaptırılan Kafkas Sürgünü Anıtı, tüm federasyonların davet edildiği bir törenle 21 Mayıs 2023 tarihinde açılacak.

Kafkas Dernekleri Federasyonu olarak Tüm Çerkesleri ve Çerkes dostlarını, zulmün ve haksızlığın karşısında olan herkesi “Bunun adı soykırım” demek ve sesimizi dünyaya duyurmak üzere yapılacak etkinliklere katılmaya davet ediyoruz.

*Kafkas Dernekleri Federasyonu (KAFFED) Genel Sekreteri